ફિલ્મ – જિસ દેશ મેં ગંગા રહેતા હૈ
વર્ષ – ૨૦૦૦
ગીત – જિસ દેશ મેં ગંગા રહેતા હૈ
ગાયક – અભિજિત ભટ્ટાચાર્ય
ગીતકાર – દેવ કોહલી , પ્રવીણ ભારદ્વાજ
સંગીત – આનંદ રાજ આનંદ
દુનિયાભરમાં રખડીને જયારે ઘરે પાછા આવીએ ત્યારે તરત બોલાઈ જાય – “પૃથ્વીનો છેડો ઘર “ ! મારી સાથે તો એવું બન્યું છે કે હું લાંબા સમય સુધી 
બહારગામ રહી ને આવું પછી મારા વિસ્તારમાં પ્રવેશું કે તરત મને એકે એક દુકાન જોઈ ને ભાવ ઊભરાય. રસ્તાઓ , રીક્ષાઓ , શાકની લારીઓ , રસ્તા પર ફરતી ગાય , કુતરા – બધા ને જોઇને ભાવુક થઇ જઉં . એટલું ય ઓછુ હોય ત્યાં મને તો આકાશના વાદળો , પવનની લહેરો અને આથમતા સુરજની આછી આછી કિરણો જોઇને પણ મન ભાવુક થઇ જાય કે આહાહા … મારા વિસ્તારના વાદળો , મારા એરિયાનો સુરજ ! મારા રે મલકનો આ પવન !
મારા પરિવારમાં બધા એકબીજાને પ્રેમતો ખુબ કરે , પણ પ્રેમના પ્રદર્શનોમાં મારા ઘરના બધા થોડા પાછા પડે . અને એવા ઘરમાં હું ફિલ્મી ટાઈપનો પાકેલો , એટલે આપણે બધા જોડે બહુ બબાલો કરી ! મમ્મી ને પણ કહી દઉં – ના ગમતો હોઉં તો જતો રહીશ આ ઘર છોડી ને ! આવા તો બીજા કેટલાય ડાયલોગો પપ્પાને ,બહેનોને, પત્નીને સંભળાવ્યા હશે , પણ આવા પ્રકારના ડાયલોગ્સની આપ – લે મારે મમ્મી જોડે વિશેષ થાય . મમ્મી ક્યારેક ગુસ્સામાં મેલોડ્રામેટીક ડાયલોગો ફટકારે , એટલે મારે તો એટલું જ જોઈતું હોય , પછી હું પણ શરુ કરું . થોડીવાર જુગલબંધી ચાલે ! પછી હું કહું કે એ બધી વાત મુકો અને ચા પીવી છે કે નહિ એમ કહો , અને મમ્મી સહેજ રિસાયેલા ટોન માં “હા “ પાડે , પછી હું રસોડામાં ચા બનાવવા જઉં . એમને મારા હાથની ચા વિશેષ પ્રિય . પ્રેમના પ્રદર્શનનો પણ એક મેલોડ્રામેટીક અને ખુબ ઈમોશનલ પ્રસંગ મને યાદ આવે છે , હું કોલેજના પહેલા વર્ષમાં હતો – અને નડિયાદના હરી ઓમ આશ્રમના મૌન મંદિરમાં એક અઠવાડિયું રહી ને આવેલો , અને મને ત્યાં ફાવતું હશે કે કેમ ટાઈપસ ની ચિંતાઓ કરી કરી ને પરેશાન થયેલા મમ્મી એ હું આવ્યો કે તરત મને જોઈ એમની આંખમાં પાણી આવ્યું , થોડો મારા ગળે પણ ડૂમો આવ્યો અને મમ્મી એ મારૂ માથું ચૂમ્યું .
સિમ્પલ વર્ડ્સ માં કહીએ તો મારી દુનિયામાં ,મારા ઘરમાં , મારી શેરીમાં , બધું સિમ્પલ જ છે. એવું સિમ્પલ જેના પર કરોડો સ્પેશીયલ કુરબાન ! આખી દુનિયા નથી જોઈતી , આખી દુનિયા નહિ પણ મને વ્હાલી ફક્ત મારી આ નાનકડી દુનિયા. જગતભર ના સુંદર પક્ષીઓ જોઈ લઉં , એમને કેમેરામાં કેદ પણ કરી લઉં તોય મારા ફળિયામાં ચણતી ચકલી મને જે આનંદ આપે છે , એ આનંદની તોલે કશું ના આવે ! મારા ફળિયામાં જ મેં સૌપ્રથમ વખત ચકલી જોયેલી , ચકો જોયેલો , કાબર જોયેલી – પપ્પા એ કીધેલું કે જો તારા કરતા તો કાબર ડાહ્યી , કેવું મસ્ત માથું ઓળી ને આવી છે ! એ માથું ઓળેલી કાબર જયારે અદાથી મારા ફળિયામાં ચાલે છે ત્યારે મારા હોઠ પર અચૂક સ્મિત આવી જાય છે.
“ભાભી કંગન ખનકાતી હૈ , ઔર માં લોરિયા ગાતી હૈ ,
મધ્ધમ મધ્ધમ સી પવન ચલે, કોયલિયા ગીત સુનાતી હૈ ,
બચ્ચા વહાં આજ ભી ચાંદ કો ચંદામામા કહેતા હૈ ,
જિસ દેશમે ગંગા રહેતા હૈ … “
મારા ઘરની નજીક જ મારી સ્કુલ , અને મારી સ્કુલની નજીક આવેલું એક બસ સ્ટેન્ડ! અને એ બસ સ્ટેન્ડ પર ઊભેલી એક છોકરી ! હું અગિયારમાં ધોરણમાં હતો ત્યારે એ બસ સ્ટેન્ડ પર એક સુંદર સ્કુલ ગર્લ આવી ને ઊભી રહેતી , જેને મેં જોયેલી જયારે હું રીસેસમાં ભૂંગળા નું એક રૂપિયા વાળું પેકેટ ખરીદવા એ બસ સ્ટેન્ડ પાસે આવેલી દુકાન પર ગયેલો . પછી તો રોજ નો સિલસિલો બની ગયો , હું રોજ રીસેસમાં એને જોવા જતો , એના લીધે પેલા દુકાનવાળાને પણ ભૂંગળા માટેની રોજ એક રૂપિયાની ગરકી બંધાઈ ગઈ ! આજે પણ ક્યારેક એ બસ સ્ટેન્ડ પાસેથી પસાર થતા એ દિવસો નું સ્મરણ થાય એ દિવસો નું ! એ સ્કુલના દિવસો , જયારે હું વહેલી સવારે ઊઠીને સાઈકલ પર સવાર થઈને સ્કુલે જતો , સાઈકલ ચલાવતા જે થોડો પરસેવો થયો હોય એના પર વહેલી સવારના ઠંડા પવનની લહેર ! આહ ! ગજ્જબ આનંદ ! અને સાઈકલ પરથી ઊતરી ને શર્ટ ને પેન્ટમાં બરાબર ઇન કરી ને જ ક્લાસમાં ઇન થવાનું ! અને ટાઈ તો હંમેશા થોડી લૂઝ જેથી પહેલું બટન ખુલ્લું રાખી શકાય ! બસ સ્ટેન્ડ પર ઊભી રહેતી એ દીવાની , એ વહેલી સવારની ઠંડી લહેરોમાં ચલાવેલી સાઈકલ , હા , મારી તરુણાવસ્થા માં કરેલા આ અનુભવો ! , મારા દેશમાં રહેતા બીજા લોકો પણ મારા આ અનુભવો સાથે પોતાના અનુભવો રીલેટ કરી શકશે , કારણ કે એક પ્રદેશ માં રહેતા દરેક લોકો ની વાત મોટેભાગે એક જ હોય છે , “ આ ત્યાની વાત છે જે દેશમાં હું રહું છું…” એમ કહું એમાં જ બધાનો ઉલ્લેખ આવી ગયો કારણ કે મારા આ શબ્દો સાંભળતા જ અનેક દેશવાસીઓ બોલી ઊઠશે – “હું પણ ત્યાં જ રહું છું , જ્યાં આ રહે છે , મારી પણ એ જ વાત છે , જે એની છે “ ખરેખર, સાર્થક છે આ ગીત ના શબ્દો – જિસ દેશ મેં ગંગા રહેતા હૈ …..
“ગાવ કા પનઘટ , પનઘટ કા પાની , ભરે ગગરીયા કોઈ દીવાની ,
ઠંડી ઠંડી પુરવાઈ મેં મીઠી મીઠી ખુશ્બુ ,
મત પૂછો ઉસ ખુશ્બુમે હોતા હૈ કૈસા જાદુ ,
જાદુ ઐસા હોતા હૈ કે હર કોઈ ઝૂમતા રહેતા હૈ ,
જિસ દેશમે ગંગા રહેતા હૈ “
ગીતનો હવે પછી નો જે અંતરો છે એ મને વિશેષ પ્રિય છે, એના ફિલ્માંકન ના લીધે ! ગામ છોડીને આવેલા અભણ ગંગા નું શહેરમાં અપમાન થાય છે , એ પાર્ટીમાં ઉપસ્થિત જનમેદની વચ્ચે હાસ્યાસ્પદ અને ગમાર સાબિત થાય છે ત્યારે બેપરવાહ બની ને પાર્ટીમાં ઢોલક વગાડીને આ શબ્દો ગાય છે ! આ દ્રશ્ય નું ફિલ્માંકન એવું ગજ્જબ છે કે આ દ્રશ્ય હું જયારે પણ જોઉં છું ત્યારે ગળે ડૂમો અચૂક આવી જાય છે , ખુબ ઈમોશનલ થઇ જાઉં છું. પોતાનો પ્રદેશ છોડ્યા નું દર્દ જે ગંગા અનુભવે છે એ ખુબ સહેલાઇ થી સમજી શકાય એવું છે . કારણ કે એક સાચો , ભોળો અને સીધો માણસ પૈસા ની લાલચે પણ પોતાના દેશથી વધુ દૂર ન રહી શકે , કારણ કે એને મન એની સાચી સંપત્તિ એનો પ્રદેશ જ છે . વ્યક્તિઓ ની સાથે જે તે જગ્યા જોડે પણ માણસ લાગણીના તંતુ થી જોડાઈ જતો હોય છે , પછી એ બીજી જગ્યા એ જાય તો પણ એ શોધતો રહેશે એ જ બધું જે એને પોતાના પ્રદેશમાં મળતું હતું – એવા લાગણીશીલ લોકો , એવું ઘર , એવા પક્ષીઓ .. અને જયારે એ કશું એને નહિ મળે ત્યારે એ બધું એ નવી જગ્યામાં ઊભું કરશે . જસ્ટ લાઈક કોઈ ભારતીય વિદેશમાં રહેવા જાય , અને ત્યા રેસ્ટોરાં ખોલી, ત્યાંના લોકોને પોતાની રેસ્ટોરાંમાં દેશી ભોજન જમાડે , ગરબે રમાડે, થોડુક ત્યાનું અપનાવે અને થોડુક પોતાનું ફ્લેવર ત્યાં ના કલ્ચરમાં એડ કરે ! અને પછી જે ફ્લેવર બને એ પણ બહુ ચાખવા લાયક હોય હો !
“દિલમે બસા કર , ગાવ કી મમતા ,
શહેરમેં આયા મેં જોગી રમતા ,
સુખ દુખ સારે માન કર , ઔર ઉનકો અપના કર ,
તરહ તરહ કે નાતો સે ઘર બન જાતા હૈ સુંદર ,
પલ પલ સચ્ચે રિશ્તો કા વહાં પ્યાર બરસતા રહેતા હૈ ,
જિસ દેશમે ગંગા રહેતા હૈ “
બસ એ જ લિ. યુવરાજ 